Alberto Apodaca “Yo, Elcano” lanaren egilea da, eta Juan Sebastián Elkano Getariako nabigatzaile unibertsalaren bizitzan zehar bidaia zorrotza eskaintzen du. Apodaca, «izugarrizko ahaleginarekin», Historian lizentziatu zen Bergarako UNEDen berrogeita hamar urterekin, eta harrezkero beste 4 lan argitaratu ditu «Yo, Elcano»-z gain: «Amerika, Espainia eta Gipuzkoa XVI. mendean»; “Juan de Tolosa, bi munduren arteko bihotza”; “Elizaren bi aurpegiak: Nizeako Kontziliotik (325) Konstantzako Kontziliora (1415). Erdi Aroko abenturarik zirraragarriena (2016)”; eta “El Musivara, jeinu baten abentura”. Elkarrizketa honetan, besteak beste, Juan Sebastián Elkanoren errealitateaz eta munduan zehar itsasontziz egindako bidaiaz hitz egiten digu.

Hitz egin dezagun “Ni, Elkano”z.
Liburuak “Ni, Elkano” du izenburua, eta kontuan izan behar dugu bere zirkunambulazioa 1519 eta 1522 artean iraun zuela. Lau zatitan kontatu dut bidaia hura oso modu kronologiko zorrotzean. Liburu honetan kontatzen dudana munduko inork historian kontatzen ez duena da. Narrazioaren lehen fase bat kontatzen dut, 1487 eta 1518 urteen artekoa, hau da, Getarian gertatzen den guztia, Elkanoren bizitzako lehen 31 urteetan gertatzen den guztia, eta horixe da bere bizitzako urterik ilun eta goibelenak. 31 urte horiek. 39 urte baino ez zituen bizi, ez zen 40ra iritsi, baina handiena 1518 eta 1526 artean gertatu zen, hau da, bigarren espedizio batean hil zen. Kontakizunaren bigarren zatia 1518 eta 1519 artean dago Sevillan. Bertan Magallanes da protagonista. Gizon hau nolakoa zen eta nola eraikitzen duen espedizioaz hitz egiten dut. Kontakizunaren hirugarren zatia 1519 eta 1522 artean egingo den bidaia handia da. Eta epilogoa 1522 eta 1526 artean Sanlúcarera heldu zirenekoa da, historikoaren ikuspuntutik gertatzen dena zoragarria dela. Hainbeste non azkenaldian eskaintzen ari naizen hitzaldietako publikoa pozik geratu da entzundakoarekin.

Nola heldu zinen liburu hau idaztera?
Bizitzen ari garen urteak bat egiteak, gertakari horien 500 urteak gogoratzeak, hori guztia egitera bultzatu nauena. Eta beharbada ni ere jorratzen lehenetarikoa naiz, Euskal Herrian eta nazio mailan orain urteurren eta omenaldi honetara jo duten arren.

Zergatik deskribatzen duzu zure lana "liburu osoa" dela?
Historiako gradua 2012an amaitu nuen.UNEDen bitartez, 52 eta 57 urte bitartean, normalean 8 edo 10 urtetan amaitzen den gradua egin nuen. Momentu horretatik literaturara dedikatu nintzen eta harrezkero 5 liburu idatzi ditut, saiakerak eleberri historikoekin txandakatuz. Inongo idazkitan inoiz egiten ez dena pilatu dut liburu honetan. Orokorrean, liburu bat saiakera edo eleberri historikoa da. Nobela historikoak fikzio asko biltzen du, baina liburu honekin egin dudana saiakera, biografia, eleberri historiko bat eta fikziozko istorio bat liburu berean dira, kontuan izanda gertatzen diren gauzen %99 benetakoak direla. Hemen ez dago fikzio handirik; dagoen fikzio bakarra elkarrizketak dira. Gertatzen dena egia da, benetan sinestezina den abentura bat, Omero idazle handiak berak ere egin ezin zuen odisea.

Zeintzuk dira liburuaren helburuak?
Helburuak argiak dira. Guztiek bidaia honen errealitatea deskubritzen dutela da. Uste dut Espainian momentu honetan historia honen guztiaren desitxuratzaile handia Pigaceta dela, Magallanesen kronista, biografoa ez, abiografoa baizik. Zein da biografo baten eta abiografo baten arteko aldea? Biografoa pertsonaia bati buruz benetako gauzak idazten dituena da, onak eta txarrak. Nire hitzaldietan asto batetik erortzen dudan pertsonaia honek, Pigacetak, mirariak baino ez zituen esaten Magallanesen inguruan. Magellanek kontratatu zuen eta benetan hiltzailea zen gizon bati buruz baino ez zuen egin. Pigaceta den distortsionatzaile handi honi buruz nire etsipen handia da bere eskuizkribua ondorengoetara pasatu zela eta desitxuratzaile handiak Pigacetak ziztatu izana eta denek idazten dute Magallanesen mirariak. Munduan zehar egindako bidaia honi buruz idazlanak idazten dituenak ikusiko du 200 orrialdetan Magallanesi buruz idazten duela eta amaieran “eta azkenean Elkano munduari buelta eman zion” esaten diote, hain zuzen ere Elkanok espedizio hau erdia baino gehiago daramanean. bidaiarena. Magallanes ez zen ingurabidearen erdira ere iritsi. Ez zen Moluketara heldu, handik espeziak hartzeko asmoz. Baina Pigacetak bizia eman zion erdibidean ere iritsi ez zen gizon honi. Gainerako eskuizkribuak ez du lerro erdirik esaten Elkanori, heroi handiari, abentura honetako benetako heroiari buruz.

Zergatik uste duzu ez ziotela justizia eman Elkanori?
Besteak beste, Pigacetak arruntak gorroto zituelako. Noblea zen. Batez ere Elkano gorrotatzen zuen, plebea izanik Concepción ontziko maisu bezala joan baitzen. Elkano ere gorroto zuen, Espainiako kapitain guztiekin San Julián Matxinadan parte hartu zuelako. Ez du berari buruz lerro erdirik ere idazten Magallanes hil zenean bere bizitza mila aldiz salbatu zuen arren, ontziak maneiatzen zekien bakarra Elkano baitzen. Beraz, injustizia erabatekoa da. Elkanori egin zaion justizia bakarra Getarian egindako eskultura bat da, baina gizon hori mundu osoan zehar planeta inguratu zuen eta garai hartan nabigatzaile onena izan zen gizona dela aitortu behar da.

Nondik atera zuen Elkanok itsasoarekiko maitasuna?
Elkano familia ugari batean jaio zen. Haren aitak 10 seme-alaba izan zituen, 9 biologikoak Catalina del Puertorekin eta beste bat, María, beste harreman batekin. 9 haur biologiko horietatik 7 gizonak dira eta 2 emakumeak. Elkano zen guztietan adimentsuena eta txikitatik itsasora eramaten hasi zen. Aitak dena irakasten dio bere merkataritza eta arrantza lanetan. Elkano Isabel del Puertoz maitemindu zen, bere lehengusuarekin, eta 22 urte zituela, 1509an, 200 tonako ontziko kapitain bihurtu zen. La Coronatik gutun bat idazten diote eta Afrikara joaten da, urrezko 500 dukat eskainiz. Bi urteren buruan Sevillara itzuli zen bere tripulazioarekin eta ezin izan zioten ordaindu, beraz, mailegu bat eskatu eta Getariara itzuli behar izan zuen. 1518ra arte arrantzan, merkataritzan eta baita kontrabandoan ere lan egin zuen, eta jada 1518an savoiarrak etorri zitzaizkion eta mailegua egin zioten eta Elkanok ordaindu ezin zuenez, Koroarekin mehatxatu zuten, ontzia saltzera behartu zuten eta saltzen zuenean. hura, Koroak automatikoki ilegalizatu egiten du, iheslaria, ezin zieten ontziak saldu atzerritarrei. Beraz, bere familiari agur esan eta Mundu Berrira joan eta han fortuna egiten saiatuko zela esan zien.
1518tik 1519ra Sevillan egon zen eta helburu berdinak zituzten euskal komunitateekin lotu zuen. Getarian 31 urterekin jada aparteko marinel bat zen Elkano eta Sevillara joan zenerako bazekien borrokatzen eta dena egiten.

Bere hitzaldietan eta liburuan ez du oso ondo hitz egiten Magallanesez. Zertan oinarritzen da?
Magallanes igartzen nuen hitzaldi osoan zehar. Magallanes omentzen ari dira Sevillan eta portugaldarrak gonbidatzen dituzte. Ulertzen dut? Ez. Magallanesek egin zuen gauza bakarra basakeria izan zelako zirkunbalazio bidaia hasi zenetik. Portugalen benetako historia da Magallanes traidore bat izan zela. Portugal utzi eta bere zerbitzuak Espainian eskaintzen dituen gizona. Portugalen traidoretzat dute.

Nola definituko zenuke Elkano?
Elkano jainkotu dut. Niretzat gizon perfektua da, baina uste dut Elkanoren perfekzioa ez dela estimatzen Euskal Herrian. Liburu honekin eta nire hitzaldiekin dagokion lekuan jartzen saiatzen ari naiz.

Zuretzat, "kasualitatez heroia" zara...
Eraginkortasunez. Bere bizitzako lehen 31 urteetan marinel arrunta izan zen, baina 1518an Savoiar lusurarrek Getariara eraman zutenez dirua maileguan hartzera, ontzia saltzera behartu zuten eta Koroak egindakoa egiazko delitua dela uste duenez, 1518an. hondatuta egotearen eta Sevillara ihes egitearen kasualitate horrek Mundu Berrira bidaiatzen du bere fortuna egin ote zuen ikusteko. Esperientzia handiko gizona zen, Magallanek bere espedizioan berarekin nabigatzea onartzen duena. Nola ez zuen onartu Elkanok merkataritzan, kontrabandoan, gerran... handia zela azaltzen duenean? Marinel perfektua zen. Baina kasualitatea erabatekoa izan zen. Savoiarrei bere ontzia saldu ez balu, Getarian segituko zuen gizon arrunt gisa.

Lan hau, “Yo, Elcano” argitaratu al da?
Lana ez da argitaratzen. Ebaluatzen ari dira, baina argitaletxe batentzat askoz errazagoa da saiakera hutsa, elkarrizketarik gabeko istorio hutsa edo %90 faltsua den eleberri historikoa argitaratzea. Ez dute nire liburua ondo ulertzen, zorroztasun historiko handia duelako. Baina gauza handia da ematen ari naizen hitzaldiak, arazoren bat egon arren, hain politak izaten ari direla, gero jendea niregana hurbildu eta nire liburua non erosi dezaketen galdetzen didate eta esan behar diet zoritxarrez liburua argitaratu gabea da.

Arazoak izan ohi al dira mota honetako liburuak argitaratzeko?
Asko. Editorialaren gaia oso argia da. Egunero telebistan agertzen den pertsonaia ez bazara, normalean argitaletxeek ez zaituzte editatzen arrotza bazara. Arazoak izan ditut nire liburu guztiekin eta oso liburu onak ditudala ziurtatzen dizuet. Non geratuko dira argitaratzen ez badira? Bada, idazleok oso erraza dugun toki batera. Amazonera joan gaitezke eta liburu elektroniko gisa eta paper gisa jarri eta jendeak nahi duen formatuan eros ditzake. Edonork egin dezake gaur.
Nire helburu bikaina da ere hitzaldi hau gure ikasleei, gure ondorengoei, batxilergoko zein unibertsitateko ikasleei ematea ere. Orain arte ezin izan dut EHUk ez duelako interesatzen antza. Baina unibertsitateek jakingo balute azaltzen ari naizenaren aberastasuna, agian interesatuko litzaieke. Berdin zait epaitegia zuzenbideko ikaslez edo dena delakoz beteta dagoen, baina hunkituta geratuko dira haien gorakada hori ezagutuz. Pertsonaia harrigarriak ditugu. Eta orain 3 urtez Elkano eta ingurabideari buruz entzuten arituko gara, baina ez diote emango duen balioa.

www.albertoapodaca.com