Atzerritarra

Atzerritarren kasuan, herrialde gehienetan murrizketa orokorra dago botoa emateko eskubidea emateko. Herrialde batzuetan tokiko (udal edo estatuko) hauteskundeetan botoa emateko eskubidea aitortzen da, hala nola Argentina, Bolivia, Belgika, Danimarka, Herbehereak, Irlanda, Italia, Portugal, Erresuma Batua, Suedia eta Espainia. Uruguai salbuespen globala da, bere Konstituzioan (78. art.) hamabost urte baino gehiagoko bizilekua duten atzerritarrei botoa emateko eskubidea ezarriz, baita Txilek ere, konstituzioan 5 urteko epea ezartzen baitu. Herrialde batzuetan, Irlandan esaterako, 2008an, hauteskunde nazionaletan atzerritarrei botoa emateko eskubidea emateko proiektuak aurkeztu dira.

Langile Migratzaile Guztien eta haien Familien Eskubideak Babesteari buruzko Nazioarteko Hitzarmenak "Estatu horretan egiten diren hauteskundeetan botoa emateko eta hautatuak izateko" eskubidea aitortzen du (41. art.), baina herrialde guztiek ez dute eskubide hori aitortu. Atzerrian bizi diren herritarrei boto eskubidea aitortzen dieten herrialdeen artean, Espainia, Ekuador, Italia, Mexiko, Peru eta Txile daude.

Haurrak eta gazteak

Adina da boto-eskubidea baztertzeko beste arrazoi orokor bat, adin batetik aurrera bakarrik hautesle-ekintzaren nondik norakoak askatasunez antzeman eta ulertzeko moduan dauden pertsonak.

Botoa emateko gutxieneko adina aldatu egiten da noizean behin eta herrialde batetik bestera. Aldi berean, herrialde gehienek 18 urtetan ezarri dute botoa emateko gutxieneko adina. Boto eskubidea lehenago lortzen den herrialde batzuk dira Saudi Arabia (12 urte), Iran (15 urte), Zipre (16), Kuba (16), Austria (16), Argentina (16), Indonesia (17), Grezia (17), Ekuador (16 eta 17 urte bitartekoen artean botoa hautazkoa da) eta Brasil (16 urterekin). Kuwaiten botoa emateko gutxieneko adina 21 da.

Botoa emateko adina 12 urtera murriztea aztertzen ari da hainbat herrialdetan, hala nola Bolivian, Perun, Txilen, Erresuma Batua, Venezuela eta Espainian. Ekuadorko Errepublikako 2008ko irailaren 29ko Konstituzio Politiko Berriko erreferendumean, 16 eta 18 urte bitarteko eta 65 urtetik aurrerako herritarren botoa hautazkoa da; derrigorrezkoa da 18 urtetik aurrera, 65 urte arte.

Osasun mentala

Hauteskunde-legedi askok sufragio unibertsalaren salbuespen gisa ere aurreikusten dute, ezgaitasun psikikoa dela-eta legez deklaratutako ezintasunen bat jasaten duten pertsonen kasua, beren ekintzak erabakitzeko borondate askerik edo arrazoirik ez luketelako eta hirugarrenen presio edo nahia izan litezkeelako. Erresuma Batua, Italia, Espainia edo Austria bezalako herrialdeetan, adin nagusiko herritar guztiek dute botoa emateko baimena, legez aitortutako buruko ezintasunik eskubide hori mugatu gabe.

Askatasuna legez gabetutako pertsonak

Tradizionalki, legez askatasuna gabetutako pertsonek eskubide politikoak galdu zituzten, botoa emateko eskubidea barne. Salbuespena berrikusi dute zenbait herrialdek, atxilotuei epaituak izan ez direnean botoa emateko eskubidea aitortu dietelarik, Argentina, Kolonbia, Brasil, Peru, Venezuela eta Estatu Batuetako zenbait estaturen kasuan. Boto-eskubidea atxiloketa-aldi berean murrizketen gaia da, baina epe berri baterako luzatzea Europako Giza Eskubideen Auzitegiaren aurrean auzi-gaia da.

Militarrak eta poliziak

Historikoki, ohikoa zen legedi nazionalek militarrei botoa emateko eskubidea kentzea eta, kasu batzuetan, poliziari ere. Zenbait herrialdetan (Frantzian, Hirugarren Errepublikan, adibidez) ezarritako boto-eskubidearen gabetze horrek arrazoi konplexuak ditu. Batetik, ofizialek soldaduen gaineko presioa saihestea da, botoa desitxuratuko lukeena. Bestalde, politika armadan sartzea saihestea zen, diziplina militarrarentzat kaltegarria baita.

Gaur egun, herrialde gehienetan militarrei botoa emateko eskubidea aitortu zaie, nahiz eta herrialde batzuetan onartzen ez den Kolonbia eta Honduras bezalako herrialdeetan.

Sufragio unibertsala baliogabetzen duten mugak

Herrialde batzuek arraza, etnia, sexu edo gizarte-arrazoiengatik (esaterako, pobrezia edo analfabetismoa) ezartzen dituzten bazterketak sufragio unibertsalaren funtsa berari eragiten dioten bazterketak dira, existitzen ez dena.

XIX. mendean eta XX. mendearen zati handi batean Mendebaldeko herrialde askok emakumeei ezarri zieten botoa emateko debeku zabalak definitzen ditu kasu horietako batzuk.

Arraza edo etnia ezberdinetan oinarrituta ere bai. Esaterako, apartheid garaian, zuriak ez ziren arrazek ez zuten botoa eman Hegoafrikan. Berdin gertatu zen eskubide zibilen aurreko garaian Estatu Batuetan, non, afroamerikarrek teknikoki botoa emateko eskubidea bazuten ere, mehatxu edo beste bide batzuen bidez baliatzea ukatu zitzaien. Rol horretan nabarmendu zen Ku Klux Klan, Ameriketako Gerra Zibilaren ostean sortutako erakunde xenofobo eta kontserbadorea.